|
4.1.6 AREND WYTZES, boer te Terwispel 2-1-1815 Wijnjeterp - 10-3-1891 Terwispel x Hylkjen Jacobs Velde Opsterland 27-2-1837 5-10-1819 Lippenhuizen - 27-3-1897 Kortezwaag dv Jacob Kornelis' Velde en Jacobje Gerrits 1. Wytze 4-10-1837 Terwispel 2. Jacobjen 16-10-1839 Terwispel 3. Janke 1-12-1840 Terwispel 4. Jacob 17-12-1844 Terwispel 5. Jan, 20-3-1847 Terwispel - 27-2-1849 Terwispel 6. Jan 6-7-1849 Terwispel 7. Kornelis 9-3-1851 Terwispel 8. Alle 11-1-1853 Terwispel 9. Doetje, 7-9-1854 Terwispel - 25-10-1854 Terwispel 10. Doetje 3-7-1856 Terwispel 11. Japke 1-11-1857 Terwispel 12. Luitzen 25-7-1859 Terwispel 13. Douwe 6-6-1861 Terwispel 14. Pieter, 23-6-1862 Terwispel - 8-12-1864 Terwispel |
Toen Arend Wytzes trouwde met Hylkjen Sytzes had zij kind noch kraai. Hylkjen was bovendien nog maar 17 jaar oud en zwanger. Haar beide ouders waren jong overleden en alle vier grootouders ook. Een van haar voogden was Jan Alles van der Sluis (4.3). Omdat Hylkjen geen ouders meer had, luidt de akte tot welk voorgenomen huwelijk zij, comparante, door de familieraad geauthoriseerd is, blijkens acte gepasseerd voor den Heer Vrederegter van het kanton Beetsterzwaag in dato den dertienden februarij dezes jaars, waarvan expeditie aan dezen zal worden geannexeerd – welke Comparanten ond. verzocht hebben het door hun voorgenomen huwelijk te voltrekken waarvan de afkondigingen zijn geschied. Hylkjes zuster Doetje, op dat moment nog geen 13 jaar oud, kwam bij Arend en Hylkjen in huis wonen. In 1847 trouwt zij met Jan Wytzes van der Sluis.
Op 5 mei 1837 vindt ten huize van de kinderen van Jacobs Cornelis Velde de verkoping plaats van levende have, boerengereedschappen, huismeubelen en verdere roerende goederen, zonder goud- en zilverwerk. Nakomelingen van Arend Wytzes en Hylkjen vertelden dat bij de familie Van der Sluis klokken enz. hingen die aan hen zouden toebehoren... Ook schijnt het dat er voorwerpen in het water waren gelegd die de kinderen beslist buiten de verkoping wilden houden. Arend Wytzes, boerenknecht, wonende te Wijnjeterp, verschijnt in de akte als man en voogd over zijne huisvrouw Hylkjen Jacobs Velde. Jan Alles van der Sluis, veenbaas in Hemrik, is er in kwaliteit als voogd over Gerrit, Douwe, Ype en Doetje Velde (de broers en zussen van Hylkjen). Arend werkt nog als arbeider voor zijn vader in Wijnjeterp, maar wil duidelijk graag voor zichzelf beginnen. Zo koopt hij onder meer huishoudelijke artikelen zoals stoelen, een laadtafel, emmers, ijzeren potten, borden, een vuurhaardje, een koekenpan, 12 lepels, theegoed, enige glazen, een pulpitum en -wellicht het noodzakelijkst- een houten wieg. Ook weet hij de hand te leggen op vee, zoals een aantal rieren en kalveren, maar ook een zwarte ruin, een entermerrie en een melkschaap.
Na de boedelscheiding in 1838 van de weeskinderen Velde kwam de boerderij te Terwispel met stemnummer 5 in bezit van aan Hylkjen. In 1867 werd een nieuwe boerderij gebouwd. Door verschillende aankopen breidden Arend en Hylkjen hun bezit uit. De erfenis van vader Wytze Alles maakte dit mede mogelijk.
links de oude, rechts de nieuwe boerderij
Wat precies de reden was dat het teveel werd voor Arend zullen we nooit weten. Al met al heeft de opname blijkbaar niet lang geduurd en is hij spoedig teruggekeerd naar Terwispel, want in datzelfde jaar verschijnt zijn naam bij het college kerkvoogden der hervormde gemeente van Terwispel. Daarnaast had hij in de loop der jaren diverse andere functies, zoals lid van de gemeenteraad van Opsterland, lid van de schoolcommissie en de Maatschappij tot Nut van het Algemeen. Volgens een van zijn nakomelingen had hij ook belangstelling voor sterrenkunde.
Omdat Arend vanwege zijn bestuursfuncties vaak van huis was, moest Hylkjen veel werk op de boerderij doen, naast het karnen van de boter. Hierbij mogen we niet over het hoofd zien dat ze maar liefst veertien keer zwanger was. Voor het eerst op haar 17e en voor het laatst op haar 43e. Drie kinderen overleden jong.
In december 1855 deed de ‘besmettelijke longziekte’ (rundertuberculose) zich voor op tientallen bedrijven in Friesland, waaronder dat van Arend Wytzes. De ziekte kostte het leven van duizenden koeien. In juli werd het vee van Arend weer gezond verklaard. Arend had dubbel pech, want ruim een maand later brak de ziekte weer uit. Het kostte nogmaals een half jaar voordat de koeien weer gezond werden verklaard.
Na de dood van Hylkje Velde wordt op 29 september 1897 door notaris Gatsonides de boerderij van Arend Wytzes finaal verkocht.
De omschrijving van het perceel is als volgt:
Eene boerenhuizinge met Schuur, waarin stalling voor 34 koeien en 3 paarden, Hieminge met erf, Tuingrond, Boomgaard en Vuurhut, onder Terwispel, bewoond door en in gebruik bij Douwe Arends van der Sluis, kadastraal bekend Gemeente Gorredijk, Sectie B nummers: 1398, als huis, schuur en erf, groot 7 are 40 centiare, 1397 als tuin, groot 53 are 10 centiare, benevens het noordelijk voorzooverre nevens nummer 1397 gelegen, door een sloot afgescheiden gedeelte, groot ongeveer 2 are van het perceel kadastraal bekend als voren onder nummer 838, geheel groot 51 are 10 centiare. De kooper moet voldoen, fl. 40 voor overname van het houtgewas, den karnmoolen en de keisteenen en fl. 10 voor hekken en dampalen op twee dammen. Dit perceel is bevoorrecht met pad over perceel 2 van en naar den buitenweg en bezwaard met het houden en onderhouden van een ganghout en leuning.
De boerderij en het in de directe omgeving gelegen weiland, samen groot 21.23.60 ha:, werden gekocht door Jacob Arends van der Sluis voor fl. 14.785. De overige percelen: hooiland in de Langerijpen, de Tingwouden en Rijperwegsend, een huis aan de Brouwerswal te Gorredijk, twee huizen bij de Wijnjeterper sluis, een stuk weiland te Lippenhuizen en twaalf graven op het kerkhof aldaar brachten fl. 6.293,- op.